Een leven gewijd aan het verbeteren van de situatie voor de blinden

Dit interview met Radu uit 2014 is een momentopname. Hoe het nu met Radu is, weet ik niet.

Radu Sergiu Ruba is niet blind geboren in 1954, alhoewel zijn gezichtsvermogen nooit perfect was. Op 11-jarige leeftijd zorgde glaucoom ervoor dat hij zijn zicht definitief verloor. Sinds hij volwassen is, heeft hij altijd geprobeerd de situatie voor de blinden in Roemenië te verbeteren. Vrije toegang tot informatie is hierbij erg belangrijk en het is met dit gegeven dat het verhaal van Sergiu begint.

Uw razende reporter links en Radu rechts

‘Ik ben geboren in een dorp in het noordwesten van Roemenië. Mijn vader was burgemeester, mijn moeder had een belangrijke functie in het onderwijs. Ik was van plan aan de universiteit in Cluj te gaan studeren, na het beëindigen van de blindenschool. Maar, dingen liepen anders en ik kwam terecht op de universiteit van Boekarest. ‘Tot 1971, waren de Roemeense media relatief vrij. In dat jaar introduceerde de communistische dictator Ceausescu een censuur. Ik besloot ertegen te protesteren en liet mijn jongere zus een brief schrijven naar Radio Free Europe. Ik gaf die brief aan een Hongaarse dame uit Boedapest, een toeriste in mijn stad. De Hongaarse geheime dienst zou zeker niet weten wie er achter deze brief zat. Helaas, de Roemeense grenspolitie onderschepte de brief die zij in haar handtas had gedaan. De Securitate (de Roemeense geheime dienst, JP) begon een onderzoek en ontdekte dat mijn zus de brief had geschreven. Gelukkig was zij slim genoeg om hen te vertellen dat ze geen idee had wat ze precies voor mij had geschreven. Daarna gingen ze naar mijn moeder om over de activiteiten van haar kinderen te praten. Mijn moeder waarschuwde me dat deze actie kon betekenen dat ik zou worden geweigerd aan de universiteit van Cluj. Om te worden geaccepteerd, moest je moeilijke toelatingsexamens afleggen. Op de laatste dag voor deze examens besloot ik niet in Cluj te gaan studeren, maar in Boekarest.’

Boekarest is de stad waar Sergiu nog steeds woont. Na zijn universitaire studie, 1978, werd hij leraar Frans voor blinde kinderen. Na de revolutie in 1989 was zijn volgende job die van inspecteur voor scholen voor de blinden (1990). Hij hielp bij het oprichten van vier nieuwe scholen voor deze kinderen. In Boekarest en andere steden. Sinds 1992 verzorgt hij een wekelijkse uitzending over blindheid op de nationale radio. Het programma heet ‘Inside Eye’ en duurt per keer 20 minuten. Sergiu is ook actief in andere vrije pers, zoals de televisie. Om deze lijst van activiteiten te beëindigen: Sergiu vertaalt literatuur, Franse proza en poëzie. Behalve Frans spreekt Sergiu ook Hongaars, Spaans, Italiaans en Engels. Zijn huidige professionele bezigheid is die van voorzitter van de National Association of the Blind.

De vereniging werd opgericht door koningin Elizabeth, vrouw van koning Carol I, in 1906. Eerst was de naam ‘Society of the Blind’. In 1949 volgde een verbod door het communistische regime. Datzelfde regime liet de vereniging in 1956 weer toe om zo de activiteiten voor de blinden beter te kunnen controleren. Het belangrijkste doel is het promoten van de rechten voor mensen met een beperking, natuurlijk voor die van blinden in de eerste plaats, op alle gebieden. De vereniging was de stichtende organisatie van de Romanian National Disability Council en ontwikkelt activiteiten voor alle blinden in Roemenië en in buurland Moldavië. De publicatie van boeken in braille en films is een belangrijke bezigheid. Verder subsidieert het operaties die de levenskwaliteit van individuele leden kan verbeteren. De promotie van blindensport is een andere belangrijke activiteit. De vereniging organiseert clinics in zogeheten ‘verloren gebieden’. Tot besluit geeft het financiële hulp bij het ontwikkelen van assistentietechnologie die niet wordt gesubsidieerd door de staat. Kinderen en jongeren zijn bij al deze activiteiten de prioriteitsgroepen.

Toegankelijkheid voor de blinden in Boekarest

Een goede oriëntatie is het belangrijkste voor een blinde om zo zelfstandig mogelijk te kunnen leven. Sergiu vertelt hoe het is om als blinde in Boekarest rond te lopen. ‘Sommige verkeerslichten geven een teken dat het veilig is om over te steken. Bussen, trams en de metro roepen de haltes om. De toegang tot culturele instellingen is oké. We gebruiken in Roemenië nog geen blindengeleidehonden. Hun training kost te veel geld. Een trainer zou de hond en zijn nieuwe baas eerst een paar maanden ter plekke moeten instrueren. Daarbij komt in Boekarest ook het probleem van de zwerfhonden om de hoek kijken. Geleidehonden kunnen door hen worden afgeleid. Zwerfhonden zijn in het algemeen een probleem voor blinden. Ze blaffen vaak onverwacht, wat de blinde bang maakt.

‘Blinden hebben een zeer goede toegang tot media en boeken. Je kunt boeken in braille downloaden van een FTP-server voor slechts een kleine vergoeding. De internetverbinding is zeer snel (internet is in zijn algemeen zeer goed ontwikkeld in Roemenië, JP). Aan de andere kant zijn aangepaste computers zeer duur.’

Tot nu toe is er nog geen revalidatiecentrum in Boekarest voor volwassenen die hun gezichtsvermogen hebben verloren en moeten revalideren. Sergiu heeft er een persoonlijk project van gemaakt dat zo’n centrum er komt. ‘Het wordt gebouwd op een stuk grond dat nog aan koningin Elizabeth toebehoorde. Verscheidene regeringen hebben delen ervan ingepikt nadat de koninklijke familie het land was ontvlucht. Ik ben erin geslaagd zo’n 2.500 vierkante meter ervan te verwerven waarop een gebouw van drie verdiepingen verrijst. Hier zullen volwassenen die op latere leeftijd blind zijn geworden training krijgen in het zich aanpassen aan de nieuwe situatie. Om dat te kunnen doen, moet je in een omgeving verblijven waar goede voorbeelden en diensten voorhanden zijn. Ze zullen bijvoorbeeld leren hoe je keukenapparatuur weer kunt gebruiken. Ze kunnen een nieuw beroep aanleren. Werk in een call center, massages geven, werken bij een radiostation, talen onderwijzen of werk op IT-gebied zijn allemaal geschikte banen voor blinden. De Roemeense overheid ondersteunt normaal gesproken geen sociale projecten. Ik kon met het bouwen beginnen met geld uit verscheidene bronnen.

‘In 2007 was de Roemeense economie booming. In dat jaar lanceerde ik een eerste campagne en haalde ik 225.000 euro op bij de visueel gehandicapten. De burgemeester van Boekarest doneerde 500.000 euro. Een evenement door Roemeense musici bij de publieke omroep bracht nog eens 110.000 euro op. Het gebouw is nog steeds niet af. Ik heb nog één miljoen euro nodig om de bouw te voltooien. De minister van Arbeid heeft al besloten uiteindelijk toch één miljoen Lei (225.000 euro) te geven.’

Liefde voor literatuur

Door de jaren heen heeft Sergiu veel, voornamelijk Franstalige, literatuur vertaald. Hij werkt met een spraaksynthesizer en twee computerschermen. Op het ene scherm staat de originele tekst in het Frans. Op het andere verschijnt de Roemeense vertaling. Hij schrijft in braille in elektronische vorm. Mijn favoriete Franse prozaschrijver is Gustave Flaubert. Ik heb ook interesse in Franse poëzie. Een Franse schrijver die ik persoonlijk ken en van wie ik twee boeken heb vertaald, is Michel Tournier (http://fr.wikipedia.org/wiki/Michel_Tournier). Ik vertaalde zijn kinderboek ‘Vrijdag of het wilde leven’ dat gebaseerd is op het verhaal van Robinson Crusoe, gezien vanuit het oogpunt van Vrijdag. Ik heb ook één van zijn essays vertaald.

‘Ik heb ook tien boeken in het Roemeens geschreven en uitgegeven: poëzie, essays en een roman. Momenteel leg ik de laatste hand aan mijn autobiografie getiteld ‘Een zomer die de zon nooit heeft zien opkomen’. Het handelt over hoe ik de wereld heb ervaren sinds ik op 11-jarige leeftijd blind werd.’

Behalve bezig zijn met literatuur, luistert Sergiu ook graag naar muziek. Bijvoorbeeld naar Carlos Santana met ‘Novus’.