Implementatie VN Conventie eerste prioriteit voor Roemenië

Dit interview met Matei uit 2014 is een momentopname. Hoe het nu met hem gaat, weet ik niet.

Roemenië is één van de Europese lidstaten die de VN Conventie betreffende de Rechten van Mensen met een Beperking wel hebben geratificeerd, in 2010, maar het nu nog niet heeft geïmplementeerd. Het is daartoe wel verplicht, omdat de EU de conventie voor alle dan nog 27 lidstaten al in 2007 heeft getekend. Het is hoog tijd dat de implementatie eindelijk gebeurt, zegt Matei Ghigiu van de National Organization of Disabled Persons, ONPHR.

ONPHR is opgericht in 1991 en is nu één van de grootste federaties voor mensen met een beperking. De leden zijn voornamelijk organisaties en verenigingen voor mensen met een lichamelijke beperking: 45 organisaties en 75 verenigingen. ONPHR werkt in het gehele land. Het hoofdkantoor bevindt zich in Boekarest. Daar had ik een gesprek met Matei over de problemen inzake de implementatie van de VN-regels en over zijn eigen ervaringen wat het leven met een beperking in Roemenië betreft.

Meer vaart achter implementatie

Matei werkt als raadgever voor de voorzitter van de ONPHR en is van nabij betrokken bij het implementatieproject. ‘De belangrijkste taak van ONPHR is dezer dagen het lobbyen voor de implementatie van de VN Conventie. We adviseren en monitoren de regering hiertoe. Door de economische crisis had de regering jarenlang geen financiën voor de implementatie. Hoog gekwalificeerd personeel met de benodigde kennis verliet in 2010 daarom hun job bij het sluiten van de National Authority for Disabled People. Vanaf dat moment is het werk stil komen te vallen. We maken nu stappen om het implementatieproces te reactiveren. Ik leg momenteel de laatste hand aan het schrijven van een nationale strategie voor mensen met een beperking. Het wordt een ‘roadmap’ voor de volledige implementatie van de VN-regels. De strategie wordt eind juni dit jaar gepresenteerd tijdens een Europese conferentie inzake gehandicaptenzaken die plaats zal vinden in Boekarest.

‘De roadmap is een stap-voor-stap plan voor de regering. Momenteel weten de meeste mensen binnen de regering niet meer waar de conventie over gaat. Daarom moeten we eerst een mentaliteitsverandering bewerkstelligen. Meer mensen binnen de regering moeten zich bewust worden van de conventie en het doel ervan. De volgende stap is het opbouwen van kennis inzake het leven met een beperking, volledige medewerking van de regering zien te verkrijgen en dan de nodige fondsen vergaren. De Roemeense regering lijkt open te staan om aan deze strategie mee te werken. Alhoewel de Romanian National Disability Council al enkele jaren bestaat, fungeert deze nu niet als zou moeten. ONPHR, dat vorig jaar het vice-presidentschap van de raad verwierf, wil radicale veranderingen in de raad aanbrengen en deze openstellen voor nieuwe leden. Organisaties en verenigingen voor mensen met een beperking moeten makkelijker lid kunnen worden. Het opereerde te veel en te lang als een gesloten cirkel.’

Zullen de presidentsverkiezingen in november dit jaar van enige invloed zijn op dit schema?

‘Niet noodzakelijk. Het is nu nog niet bekend of de huidige premier kandidaat is. Zou hij daartoe besluiten en de verkiezingen winnen, dan zullen er wijzigingen komen in de regering. Anders normaal gesproken niet.’

Toegankelijkheid in Boekarest en elders

Matei komt oorspronkelijk uit een stad in de Bergen, Ramnicu-Valcea, 100 km van Sibiu. Wanneer hij spreekt over toegankelijkheid, merkt hij op dat Ramnicu-Valcea meer toegankelijk is voor rolstoelgebruikers zoals hijzelf dan Boekarest. ‘Ramnicu-Valcea beschikt over geschikte hellingbanen in de straten voor mensen in een rolstoel. In Boekarest zijn er ook hellingbanen, maar vele zijn niet geschikt voor rolstoelgebruikers. Toegankelijkheid gaat niet enkel over het hebben van hellingbanen. Ze moeten ook kunnen worden gebruikt. Veel van de openbare gebouwen en theaters in Boekarest zijn nog steeds niet toegankelijk. De metro is dat wel, net als de bussen. Maar, de bussen hebben geen elektrische hellingbaan. De chauffeur moet vanachter zijn stuur vandaan om de hellingbaan te installeren. Er is geen speciaal vervoer voor mensen in een rolstoel en er zijn ook geen aangepaste taxi’s. Hopelijk is dit vanaf volgend jaar wel een feit, als de financiën ervoor worden gevonden. Het stadsbestuur werkt wel aan toegankelijkheid, maar zonder concreet plan zo lijkt het. We voeren overleg met de burgemeester van Boekarest om deze situatie te verbeteren. Toegankelijkheidswerken gebeuren nu op een te chaotische manier.

‘Op het platteland en in de kleine dorpen moet er ook veel gebeuren. We spreken vaak met de lokale burgemeesters om hen te laten begrijpen dat mensen met een beperking toegang moeten krijgen tot de straat en publieke ruimten. Er zijn 70.000 rolstoelgebruikers in Roemenië en 800.000 mensen met een beperking. Het beste voorbeeld van een toegankelijke Europese stad is voor mij Wenen. Vorig jaar was ik in Brussel. De toegankelijkheid daar was ook zeer goed.’

Persoonlijke gedachten over handicap

Matei raakte 30 jaar geleden gehandicapt na een val uit een boom op 14-jarige leeftijd. Die val veroorzaakte rugletsel. Hij verbleef anderhalf jaar in het ziekenhuis, pikte nadien zijn leven weer op en vervolgde zijn schoolloopbaan op de middelbare school en de universiteit. ‘Niet alle mensen met een beperking verbleven tijdens de communistische jaren in een instelling. Ik woonde thuis en ging normaal naar school, ook al was het niet eenvoudig. Er waren totaal geen voorzieningen voor studenten in een rolstoel. Elke dag moesten mijn medestudenten mij helpen door mij in en uit het klaslokaal te dragen. Hun houding in deze was oké. Ik overwon mijn handicap zeer goed. Het is gemakkelijker de nieuwe situatie te bevechten wanneer je jong bent. Ik had veel vrienden. Het was niet moeilijk de handicap te accepteren.

‘Een persoon die in de categorie van de zwaarst mogelijke beperking valt, ontvangt 800 Lei/maand. Geconverteerd, is dit zo’n 170 euro. Is dat veel? Vergeleken met het gemiddelde salarisniveau in Roemenië bedraagt het zo’n 80% van dat salaris. In mijn opinie is geld niet het belangrijkste. De visie van de overheid over wat de doelgroep kan doen met het geld moet veranderen. Nu ontvang je alleen een geldbedrag en dat is het. De overheid biedt momenteel geen diensten voor mensen met een beperking. Terwijl allerlei soorten diensten voor elke denkbare handicap nodig zijn. Het overmaken van geld moet niet worden beschouwd als een soort van liefdadigheid zoals momenteel het geval is. Iedere persoon met een beperking zou een op maat gemaakt budget moeten ontvangen. Met zo’n budget zouden mensen met een beperking het leven kunnen leven dat ze wensen en de mogelijkheid tot het maken van keuzes worden gegeven. De één heeft meer behoefte aan diensten. De ander aan geld.

‘Toch ben ik tevreden met mijn leven in Roemenië. Ik leef het zoals ik wil, alhoewel het meer inspanningen kost dan elders het geval zou zijn. Persoonlijk heb ik voor de nabije toekomst drie projecten op mijn agenda. Het eerste is de verdere ontwikkeling van ONPHR en het zekerstellen van de VN Conventie. Het tweede is het herstructureren van de Romanian National Disability Council. Het derde: ik ga trouwen!’

Matei is een grote fan van Pink Floyd. Op zijn verzoek is hier de song ‘Wish you were here’.